okres nagrania 1990-1999

To z pewnością jedna z najbardziej "podskórnych" wypowiedzi Richarda Wahnfrieda - rytmy kiełkują tutaj powoli, niespiesznie, nie wypuszczając naraz zbyt wielu odnóg; pierwszoplanowe dźwięki ostrożnie i podejrzliwie skanując otoczenie, i tak wyłapując przez oddalone peryskopy coraz to inne, głośne, znienacka wyrastające w polu widzenia sample. Doprawdy trudno lepiej mi opisać rzeczywistość szkicowaną szczególnie w drugiej impresji na albumie, Bizarre, ale podobny nastrój dominuje z grubsza na całej płycie. Utworu Rubbish raczej nie powstydziłby się Aphex Twin: tło znów jest podejrzliwe, minimalistyczne, zachowawcze, tymczasem na pierwszym planie dochodzi do ekspresywnego bombardowania muzycznej przestrzeni beatami i rozregulowanymi stukotami. Pojawia się tutaj ponadto jedna z najbardziej przejmujących melodii albumu, przyniesiona przez podmuchy egzotycznego aerofonu. Angel Heart jest pierwszym utworem, w którym do głosu dochodzi tak esencjonalne dla KS mżące sekwencjonowanie, tutaj otrzymuje ono jednak zaskakujący, nowoczesny posmak laptopowego IDM przy skręconych do minimum głośności beatach. So What? stanowi kolejną wyprawę w rejony ulubione przez Aphex Twina, a jednocześnie nie zabrakło tutaj miejsca na atmosferę wyczarowaną przez Klausa Schulze na albumie En=Trance. Kolejne utwory w imponujący sposób balansują na granicy eksperymentalnych kompozycji i prowokujących tonicznych szkiców, nie przestając przy tym tchnąć atmosferą dość jednak typową dla Schulzego. A Chilly Fiesta to z kolei porcja głębokich basów i smutnie zamyślonych improwizacji utrzymanych w humorze przepełniającym Le Moulin de Daudet. Psychedelic Clubbing, jeden z najlepszych utworów w zestawie, ma wiele wspólnego z motorycznymi partiami A Saucerful of Ambience (TDSOTM II, wraz z P. Namlookiem). Le Sleep des Animaux to schulzeański przyczynek do skradającego się click-ambientu... a bonusowy utwór Marooned to trzynastominutowy melanż "zdekodowanych" na harmoniczny język muzycznych skarg typowych dla Esoteric Goody oraz posępnych wyiskrzeń nieco w stylu pierwszego Oxygene Jean-Michel Jarre'a. Prawdopodobnie jedna z najmniej przystępnych, za to najbardziej fascynujących pozycji opublikowanych pod pseudonimem Richarda Wahnfrieda.

Na grzbiecie digipacku brakuje numerka informującego o tym, które miejsce w chronologicznie zestawionej dyskografii Klasua Schulze płyta Drums'n'Balls zajmuje - początkowo seria reedycji wydawanych nakładem Revisited Records nie uwzględniała płyt sygnowanych: Wahnfried, dopiero z czasem postanowiono i te nagrania dołączyć do kolekcji eleganckich wznowień. Muzyka tutaj przedstawiona nie odbiega od stylistyki Klausa Schulze tak dalece, jak np. treść innej płyty Wahnfrieda, Trancelation; aranżacyjnie i nastrojowo nie tak daleko stąd do Le Moulin de Daudet albo Beyond Recall. Uwagę natychmiast przykuwają intrygujące sample perkusyjne oraz lekkie, woskowe sekwencje. Największą niespodziankę mogą stanowić tutaj dwie "etniczne" impresje: House of India i po raz pierwszy wydany dopiero w ramach tej reedycji Chicken Biryani, w których Klaus Schulze wykorzystuje linię wokalną zbudowaną na systemie ćwierćtonowym! Pozostałe kompozycje z pewnością z miejsca zadowolą miłośników muzyki tworzonej przez Schulze od początku lat dziewięćdziesiątych, zorientowanej na zwiewniejsze, ulotniejsze sekwencje i mnóstwo rozmaitych sampli. Utwór otwierający płytę okaże się miłym zaskoczeniem dla tych, którzy docenili wchodzącą w zestaw Contemporary Works płytę Trance 4 Motion, jako że jest to po prostu pierwotna, instrumentalna wersja prezentowanej w 2000 r. właśnie tam kompozycji Global Miditation. Ze względu na zagadkową, przydymioną i zamyśloną atmosferę przy jednoczesnej obecności żywych struktur rytmicznych, wyrazistych klawiszowo-perkusyjnych ostinat i klarownych powierzchni melodycznych aż prosi się, żeby powiedzieć: płyta Drums'n'Balls” powinna zostać nominowana do kategorii "Wzorzec ambitnej muzyki klubowej".

Syhnthetist ma już 30 lat od daty premiery, ale materiał Grosskopfa wciąż intryguje kolejne pokolenia słuchaczy. W latach '70 bębnił min. na albumach uznanej formacji kraurockowej Ashra, dał też się poznać jako perkusista w innej super grupie Cosmic Jokers, po latach spędzonych za perkusją Gosskopf postanowił sprawdzić się jako solista. Synthetist kapitalnie obrazuje elektroniczną gorączkę jaka zdominowała lata '80. Wydany oryginalnie w 1980r. adaptuje brzmienia sekwencyjne w wysublimowanym chłodem electro. Nie brak tu i iście wizjonerskich kompozycji które przepowiadały erę techno, takich jak: Earth 1984. W sumie ten elektroniczny szlif tylko przysłużył się temu albumowi. Grosskopf jawnie zamanifestował iż po latach grania w krautrockowej awangardzie, jako solista chce podążać inną ścieżką. Nawet okładkowe zdjęcie, gdzie artysta ucharakteryzowany jest na cyborga, zdradza jego credo. Płyta świetnie zniosła próbę czasu, a przez to, iż Grosskopf gra tu na żywych bębnach, nie razi rytmiczną monotonią. Dla fanów el-muzyki i tych zakochanych w latach '80, to lektura obowiązkowa!

Cluster w USA, trasa jaką w 1996 roku odbyli Dieter Moebius i Hans Joachim Rodelius przekuła się też i na niezwykłą muzykę. Odwiedzając takie miasta jak min: Nowy Jork, Portland, Phoenix czy Minneapolis, Cluster przetwarzają w formie dźwiękowej, amerykańskie przestrzenie te wielkomiejskie jak i geograficzne. W ślad za tym idzie pewne złagodzenie muzycznej formy. Obydwaj Niemcy mocno temperują swoje chropawe dotychczas brzmienie, dostrajając je bardziej do subtelnych ambientalnych emisji. Gdzieś zniknęła owa chaotyczna przestrzeń, pojawiły się bardziej logiczne plany gospodarowania dźwiękami. Mimo iż niemal cały czas pozostajemy w sferze dosyć abstrakcyjnych konstrukcji, nie drażnią one aparatu słuchowego. Często te ambientalne klisze łapią niemal mistyczny, tribalowy puls jakby Cluster chcieli przetransformować te pierwotne energie i zamknąć je w trybach współczesnej maszynowości i jej chłodnego posmaku. Nader fascynujący dokument niemieckich wizjonerów, ukazujący ich w zupełnie innej sytuacji brzmieniowej.

R.M.

Cluster bez wątpienia odcisnęli swoje piętno w muzyce współczesnej. Niezawodna wytwórnia Bureau B, dokonała ponownej reedycji ich klasycznych albumów. Wydany oryginalnie w 1979 roku Grosses Wasser prezentował grupę niejako na rozdrożu. Bo z jednej strony celebrowali oni awangardowe wątki z czasów współpracy z Conradem Schnitzlerem. Jednak na drugim biegunie, wyłaniała się potrzeba grania nieco bardziej przystępnego i komunikatywnego. Pierwsza część tego albumu to właśnie te awangardowe roszady, druga zaś na którą składają się tak znakomite kompozycje jak Manchmal, prezentuje to mniej dzikie oblicze Cluster. Jednak nie ma tu oczywiście mowy by pójść na jakiś skrajny kompromis. Uległa zmianie faktura tych utworów, gdzie mniej chropowatego grania. Ich muzyka przybiera bardziej oszlifowane kształty. Nie mniej jątrzące i równie zapadające w pamięć.

R.M.

Wśród kompozytorów zajmujących się muzyką filmową, Christopher Franke zajmuje szczególne miejsce. Po rozstaniu z grupą Tangerine Dream w 1986r, wyemigrował do USA i osiedlił się w Kalifornii. To był nowy początek dla niego, próba zerwania z przeszłością i rozpoczęcie startu od zera. Franke chciał spróbować swoich sił na polu muzyki filmowej. Jednak jego pomysłem było wykorzystanie nowoczesnej technologii, by elektronika imitowała orkiestrę symfoniczną a jednocześnie brzmiała jak ona. Prototypem dla tego przedsięwzięcia był album Tangerine Dream Near Dark z muzyką do wampirycznego horroru. Franke wraz z założeniem Berlin Symphonic Orchestra Film rozpoczął komponowanie muzyki z użyciem nowoczesnej technologii. Powyższy album z dwudziestoma czterema krótkimi utworami, to próbka tych eksperymentów. Muzykę można porównać do tych dzieł za które odpowiedzialne były takie postacie jak Ennio Morricone czy John Goldsmith. Eksperymenty z dźwiękiem, elektroniką, instrumentami takimi jak: fortepian, pianino elektryczne, rogi, oboje, czy instrumenty smyczkowe zaskakują inwencją. A utwory na przemian piękne i straszne, kreują nowe dźwiękowe światy. Ten album „prototyp” był pionierskim dla Chrisa Franke. Pozwolił mu na realizację bardziej zaawansowanych dzieł, jak choćby seria płyt do serialu science- fiction Babylon 5. Po latach nadal brzmi innowacyjnie i wspaniale.

Debiutancki album Chrstophera Frane po latach nic się nie zestarzał, a nawet smakuje jeszcze lepiej niż w momencie ukazania się w 1991r. Lata, wręcz życie spędzone w szeregach Tangerine Dream, minęły bezpowrotnie. Ale z takim nazwiskiem Franke nie miał się chyba czego obawiać, mimo tego musiał obronić się muzyką. I udało mu się znakomicie. To niezwykle ilustracyjna płyta, praktycznie pozbawiona sekwencyjnych motywów znanych z nagrań Tangerine Dream. Dźwiękowe obrazy wybrzeży Kalifornii, mają coś ze smutku tropików, ambientowej lekkości, i melodyki new age. Franke kreśli idylliczny obraz tego "raju na ziemi". Kołyszące się palmy o zachodzie słońca, tętniące życiem promenady, rozległe plaże czy bezkres oceanu. A to skąpane w wybitnie pięknej i niezwykle nostalgicznej muzyce. Popowe akcenty podnoszą komercyjny walor tej płyty, jednocześnie pokazują talent artysty do tworzenia dźwiękowych klisz. Franke wykorzystał te atuty swojej muzyki min. na płytach do cyklu science fiction Babylon 5. Trudno o lepszy prolog, kawał pięknej i wybitnie uspokajającej muzyki, Franke niczym podczas masażu wciera te dźwięki w uszy wywołując błogie samopoczucie. Po prostu znakomity album, na Pacific Coast Highway kalifornijskie lato twa niemal bez przerwy, bez huraganów za to w słońcu i oczywiście egzotycznej scenerii.