okres nagrania 1980-1989

Trudno powiedzieć, co przede wszystkim sprawia, iż muzyka wypełniająca tę płytę kojarzy się z tajemniczymi, zamkniętymi pokojami, nasiąkniętymi aromatycznymi kolorami. Podejrzewam, iż odpowiedzialne za taki efekt jest ustawienie proporcji wszystkich głosów: chyba po raz pierwszy na albumie Klausa Schulze wszelkie muzyczne wątki dobiegają do uszu słuchacza "z tego samego poziomu". Mimo barokowej rozmaitości tematów i dużej inwencji melodycznej przez dłuższy czas brak tu tajemnicy, czającej się na ukrytym planie; nie ma tu "skradających się" motywów, rozwijających się powoli nowych tematów. Schulze zrezygnował z budowania napięcia, proponując w zamian obfita porcję rozwiązań harmonicznych i melodycznych zmieniających się znienacka, kalejdoskopowo. Ruchliwe ostinata brzmią z jednej strony bardzo atrakcyjnie, z drugiej zaś jednak brak im głębi typowej dla nagrań z albumów Moondawn bądź Mirage. Rozkwitające na podobieństwo fraktali ścieżki rytmiczne obudowują improwizowane tematy główne ciasnymi pierścieniami i wywołują specyficzne wrażenie "zamykania" tej muzyki w ścianach z nietypowego tworzywa. Pokoje są obszerne i znakomicie działa w nich klimatyzacja, ale wciąż jednak nie udaje się słuchaczowi znaleźć wyjścia z labiryntu kolejnych pomieszczeń.
Dopiero pod koniec trzeciego utworu muzyka prowadzi słuchacza z podziemi na peron wyimaginowanego dworca przyszłości, z którego wraz z pierwszymi minutami kompozycji czwartej wydostanie się na deszczową autostradę kreskowaną rozmytymi światłami reflektorów. Tu leży klucz do tajemnicy tej płyty: w pierwszej części penetrujemy ukryte archiwa, w drugiej - udaje się nam znaleźć drogę na zewnątrz. Nie wiem, czy dokładnie taka idea przyświecała twórcy płyty, ale tak czy inaczej, efekt jest niesamowity… Muszę tu bowiem podkreślić, iż mimo zrównania głosów w większości partii i pozbawienia znajdujących się tu nagrań aury mistycyzmu, absolutnie nie jest to płyta nieudana bądź wtórna. To już po prostu nieco inny Klaus Schulze - artysta otworzył drzwi prowadzące w nowe rejony. Poprzednie płyty, z bardziej zwartymi i zamkniętymi kompozycjami, niejednokrotnie podszytymi zdecydowanym rytmem, były zapowiedzią pewnego przełomu: na En=Trance przełom ten dokonuje się już na dobre, choć żaden z zamieszczonych tu utworów nie trwa krócej niż 15 minut a niektóre elementy jednoznacznie kojarzą się z rozwiązaniami typowymi dla dawniejszej twórczości berlińskiego artysty.
Najbardziej elektryzujące fragmenty tej płyty to główny temat En=Trance, kunsztowna fuga zamykająca Alpha Numerique oraz opisywany dwa akapity wyżej fragment obejmujący zakończenie trzeciego utworu i początek czwartego. Dodatkowy utwór nie pochodzi z sesji nagraniowej, w wyniku której narodził się album En=Trance, ale niewątpliwie sprawi ogromną radość miłośnikom muzyki Klausa Schulze. Nagrania dokonano w 1975 roku i jest to po prostu zapis "zabawy" urządzeniem o nazwie Elvish Sequencer; jednak ta swoista próba dźwięku połączona z mini-improwizacją stanowi nie mniejszy klejnot w uchu prawdziwego miłośnika tajemniczej, nieco mrocznej elektroniki sekwencyjnej, aniżeli skończone wielopłaszczyznowe pejzaże autorstwa Klausa Schulze! Brzmienia i zarysy melodii wyczarowywane w tym ośmiominutowym drobnym arcydziele to do pewnego stopnia wprowadzenie w nastrój później (Timewind) opublikowanej kompozycji Bayreuth Return, ale tylko do pewnego stopnia. Szkoda naprawdę, że na dodatkową, wcześniej niepublikowaną atrakcję starczyło na tej płycie tak niewiele miejsca; mimo prostoty użytych środków "elfowy sekwencer" niesie ze sobą coś niesamowitego, rozjarzającego się w niepokojącym mroku odblaskami zarysowującymi się w kształty spowijające nokturnowe obrazy Grimshawa, na których wielokrotnie nie zabrakło miejsca dla tajemniczych, posępno-zagadkowych elfów o sardonicznych uśmiechach. Tej pół-kompozycji można by doprawdy słuchać znacznie dłużej niż osiem minut...
Specjalnego wymiaru nabiera ta impresja właśnie jako bonus do "podziemnej", nocnej płyty En=Trance: słuchacz klucząc przez niekończące się korytarze, labirynty piętrowych parkingów i tajemniczych pokojów o szczelnie zamkniętych okiennicach znajduje w finale swej 70-minutowej podróży ukryty skarb, połyskujący niesamowitym brzmieniem ery fantastycznych albumów Timewind i Moondawn

Na tle ospałych dźwięków wieczornej letniej burzy zarysowują się kontury dżdżownic wypełzających o zmroku z wilgotnej ziemi. Fortepianowe, miękkie dźwięki zamarkowują zarówno padające na ziemię ciężkie krople deszczu, jak i miarowe ruchy małych stworzeń. Nastrój otwierająceg suitę epizodu kojarzyć się może z kompozycjami Erika Satie - muzyka, choć bardziej żywa, przesycona jest podobną atmosferą zagadkowości. Co jakiś czas wtoczy się w harmonijną fortepianową strukturę rozchwiany wielodźwięk syntezatora odzywającego się niskim pomrukiem - akurat zadrżały liście paproci podkopanej przez kolejną wypełzającą spod spulchnionej ziemi istotę, a może nadciągnęła skądś włochata, plamista gąsienica… Deszczowy wątek trwa przez kilkanaście minut, dopóki nie nastanie słoneczny świt, promieniejący pastelowymi barwami fortepianu nie porządkowanymi już przez żadne ostinato.
Drugi utwór pokazuje słuchaczowi mikrokosmos jak przez mgłę - kompozycja ma nierealną, oniryczną atmosferę, snutą przez powłóczyste nitki oryginalnych, elektronicznych brzmień. W zwolnionym tempie przyglądamy się motylom, które lądują na chwiejących się kwiatach, wzbijając intensywnie pomarańczowy pył. Niekoniecznie jesteśmy teraz na wyspie Mainau - to raczej jakieś zapomniane, skryte przez mrok miejsce, które szczególnie upodobały sobie introwertyczne motyle nie mogące znieść obecności aparatu fotograficznego ani kamery: tylko dzięki osnutej na nietypowej skali, przydymionej muzyce Vangelisa słuchacz ma szansę przyjrzeć się, jak żyją te fantomowe stworzenia… Trzeci wątek zbudowany jest w sposób podobny jak kompozycje wypełniające awangardowe płyty artysty - Beaubourg (1978) i Invisible Connections (1985). O atrakcyjności utworu stanowią rozładowujące się i rozszczepiające atonalne brzmienia, wdzierające się w nieśmiało rodzącą się melodię, która natychmiast ulega postrzępieniu. Czwarty utwór to przede wszystkim mantrowy akompaniament zagadkowych akordów, zwiastujących nadejście czegoś niezwykłego. Podobny klimat udało się Vangelisowi wyczarować w utworze Ballad z płyty Spiral, ale tutaj atmosfera jest bardziej mroczna, a muzyka ma znacznie więcej niedopowiedzeń. Wibrujące, eteryczne tony wybrzmiewają pod ciężkim, zachmurzonym niebem, na które spogląda słuchacz oczami nocnych owadów. W przeciwieństwie do pozostałych kompozycji, wieńcząca cykl kompozycja przynosi mnóstwo światła i pogodnej zadumy. Brak tu właściwie powtarzanych, upartych sekwencji, drobnych motywów pracowicie znoszonych w jedno miejsce przez intrygujące słuchacza mrówki - finałowa impresja kojarzy się raczej z rozległymi, fortepianowymi pejzażami malowanymi przez Vangelisa na rozimprowizowanych, otwartych przestrzeniach płyt takich jak Chariots Of Fire (1981) czy Heaven And Hell (1974).
Soil festivities z pewnością stanowi jedno z najwybitniejszych osiągnięć Vangelisa - choć zarazem jest jedną z najmniej docenionych jego płyt. Pod względem sugestywnej, malarskiej instrumentacji płyta ta zasługuje na wymienienie w ścisłej czołówce, mimo, że akurat w przypadku Vangelisa praktycznie każda płyta zaaranżowana jest z niezwykłym pietyzmem i ogromną wyobraźnią…

Motyw otwierający ten album wybrzmiewa dalekim echem syntezatorowego riffu konstruującego kompozycję "Spiral" z płyty pod tym samym tytułem. Muzyka zmierza jednak w inne rejony niż tętniąca elektronicznym życiem, metalicznie połyskująca impresja z legendarnego albumu z 1977 roku: odzywa się chór, wiodący pieśń w której pobrzmiewa jednocześnie zaduma, tajemnica i groza. Syntezatorowe arpeggia mieszają się z orkiestrowymi brzmieniami wypełniającymi całą przestrzeń swymi rembrandtowskimi barwami, a pieśń chóru podlega kolejnym wariacjom. Ten utwór znakomicie pasowałby na młodszy o 8 lat album "1492", znacznie bardziej, niż choćby nagrany podczas tej samej sesji "Line Open" (wydany na stronie B singla "Conquest Of Paradise"), ale jednocześnie słychać tu wiele dźwięków wyczarowujących atmosferę typową dla płyt Vangelisa stworzonych w latach osiemdziesiątych. Motyw otwierający suitę "Mask" powróci w sparafrazowanej formie jako piąta część cyklu. Druga część to najspokojniejszy, najbardziej zamyślony a przy tym najpogodniejszy fragment albumu: pieśń chóru snuta na tle delikatnego, iskrzącego się akompaniamentu miekkich akordów od razu wywołuje skojarzenia z obserwowaniem nocnego, zadumanego nieba, obejmującego antyczne ruiny. Ten motyw z kolei zostanie jeszcze przywołany w finałowej części cyklu. Trzecia część suity to w pewnym sensie zapowiedź eksperymentów składających się na późniejszy album pt. "Invisible Connections" - zawołania chóru wtapiają się w ścianę dysonansujących akordów, nadciągających stanowczym krokiem z oddali i przetaczających się przez cały plan utworu. Głosy śpiewaków mogą skojarzyć się z atawistycznym hymnem Tangerine Dream "Wahn" z płyty "Atem", zwłaszcza za sprawą intrygującej skali i połączeń dźwięków budowanych na czterotonowym odstępie. Przy tym fragmencie słuchacz w pełni może podziwiać groźnego, złośliwie przypatrującego się smoka o dwu głowach, zdobiącego rewers okładki płyty… Szczególnie intrygująco brzmi część czwarta - główny plan należy do tenora opowiadającego swą wokalizą pół-fantastyczne opowieści o ukrytym złocie zapomnianych plemion. Poszczególne rozwiązania melodyczne zostają zaakcentowane przez chór, a muzyka toczy się hipnotycznie przed siebie w wariacyjny sposób, wykluwając się z frapującego, dość mrocznego ostinata wyczarowującego natychmiast atmosferę niezwykłego snu. Śmiało można polecić płytę "Mask" jako wprowadzenie w przebogatą, urozmaiconą twórczość Vangelisa - słychać tu typowe klawiszowe brzmienia, charakterystyczne zwroty melodyczne, wspaniałe chóralne polifonie, jednocześnie zaś słuchacz może cieszyć się dzięki niesamowicie malarskim aranżacjom atmosferą zagadki i niezwykłości. Album ten jest znakomitym pomostem między najbardziej elektronicznymi i najbardziej orkiestrowo-chóralnymi płytami greckiego kompozytora i multiinstrumentalisty.

Przełom roku 1980 i 1981 to najbardziej produktywny etap w karierze

Vangelisa

. W marcu 1981 wydano Chariots Of Fire a w maju płytę która powstawała równolegle - Friends Of Mr Cairo.
Pierwsze tłoczenie tej płyty oprócz innej okładki (czarno białe, niewielkie zdjęcie duetu zastąpiono kadrem z videoclipu Friends Of Mr Cairo) i różniło się także zawartością jak i ułożeniem kompozycji. I'll Find My Way Home wydano jedynie na singlu który okazał się wielkim przebojem (pierwsze notowanie "naszej" listy przebojów trójki Marka Niedźwiedzkiego - miejsce pierwsze) stąd Polydor podczas reedycji która miała miejsce już po niecałym roku dodał ten utwór do tracklisty płyty i zmienił także poprzednią konfigurację utworów. Utwory ze stron A i B zamieniono i tak utwór tytułowy, Back To School i Outside Of This przeniesiono na koniec płyty, zaś State Of Independence, Beside i suitę Mayflower pierwotnie zamykającą płytę przeniesiono tuż po I'll Find My Way Home. Wydanie cd zawiera taki też program jak i nową okładkę gdzie można znaleźć info Includes I'll Find My Way Home. Oczywiście te czysto marketingowe zabiegi były po to aby wytwórnia na fali zainteresowania muzyką

Vangelisa

po otrzymaniu przez niego Oskara za Rydwany ognia mogła zarobić jeszcze więcej pieniędzy.

Jon Anderson

od momentu poznania

Vangelisa

w 1975 w Marble Arch, gdzie tenże mieszkał i miał swoje studio pojawiał się gościnnie na jego płytach co jakiś czas. A to zaśpiewał na Heaven & Hell, a to zagrał na Opera Sauvage. Przyjaźń ta muzycznie w końcu eksplodowała wspólna pracą jaką były Short Stories. Tytuł dobitnie podkreśla charakter płyty jaki i tempo jej powstania... Short Stories nagrano w jednym ciągu (!) na taśmę tak że żaden utwór nie ma dwóch wersji - jedyną rzeczą która ewoluowała były teksty. Był to zamierzony zabieg, gdyż jak sami twierdzą ich celem było bycie szczęśliwym i to aby mieć dużą frajdę, dobrą zabawę, z tworzenia muzyki bez wyznaczonego celu. Muzyka była na tyle improwizowana i spontaniczna że nazwali swe przedsięwzięcie Spont Music. Co ważne, obaj uważali że są ze sobą kompatybilni gdyż mają podobne romantyczne dusze, i podobny temperament stąd duża radość ze wspólnych muzykowań.
Panowie spotkali się ponownie w Paryżu, gdzie byli zaangażowani przy realizacji cudzych projektów a że obaj jak się okazało mieli wolny czas z radością spędzili 4 dni na wspólnej sesji w Davout Studio gdzie pośpiesznie wypożyczono dla

Vangelisa

syntezatory z paryskiego Musicland. Dwa dni improwizowali, czyli

Vangelis

grał a

Jon

śpiewał teksty z których większość powstawała na bieżąco a potem dopracowywali to co stworzyli.

Vangelis

zmiksował wybrane najciekawsze fragmenty na płytę już u siebie w londyńskim Nemo Studios stąd oba miejsca wymienione jako miejsce powstania krążka.

Vangelis

twierdził ponownie że pracował z

Andersonem

dla odmiany a zarazem bo lubił pracę z nim i czuł z nim wyjątkową nić porozumienia. Nie interesowało go przemyślane przygotowywanie materiału ale ów dreszczyk emocji co powstanie z owego jam session? No właśnie. Co powstało?
I'LL FIND MY WAY HOME to budująca pieśń o tym ze nie należy się poddawać przeciwnościom losu i zawsze mieć nadzieję. W warstwie muzycznej cały utwór oparto na brzmieniu wysokich dźwięków przypominających trochę podkłady wczesnego

Kitaro

. Dźwięki są miękkie, nienatarczywe, miłe dla ucha. Falset

Andersona

pogłębia tę atmosferę spokoju gdzie nawet wstawki perkusyjne są wyciszone gdzieś do 1 minuty. Efekt pogłosu w śpiewie

Andersona

wzmocniony jest dochodzeniem kolejnych brzmień z syntezatorów. intensywniejszy podkład muzyczny, pewne wzmożenie można odczuć przy śpiewie że przyjaciele są po twej stronie (1.42), melodia nabiera poprzez instrumentarium i inny bardziej mocny śpiew swoistego animuszu. Od 2.33

Vangelis

wychodzi na czoło dając popis swoich umiejętności jako kompozytora i aranżera zawierając w swej solówce jakby streszczenie całego utworu z ciekawym chórkiem

Andersona

, dochodzi też automat perkusyjny z którego rozlegają się uderzenia wzmacniające klimat czegoś bardzo doniosłego - całość melodii nabiera jakby metafizycznego, kosmicznego wymiaru (słychać resztą taką imitację jakby startu w gwiazdy 2.12). głos i dźwięki przechodzą wyżej i porywający nastrój oblany feerią brzmień urywa się by przejść w kilkusekundową zabawę wysokimi dźwiękami Ten swoisty hymn - wzniosły i uduchowiony oparto na prostej melodii powtarzającej wysoko ustawioną 4 akordową figurę wzdłuż zwielokrotnionych wokali

Jona

co daje piorunujący efekt. Dodatkowo ową kosmiczną, unoszącą się w przestrzeni muzykę wzmacnia doskonały tekst. I'll Find my Way Home posiada swój klip wykreowany na potrzeby BBC do programu "Top of the Pops" gdzie

Jon

i

Vangelis

udają że grają na fortepianie i banjo na przeciw rozentuzjazmowanej publiki co jest dość zabawne bo nie słychać tych instrumentów w utworze. (Wideo to do zobaczenia także z Friends Of Mr Cairo na bootlegu Video Rarites) .
STATE OF INDEPENDENCE rozpoczyna nieskoordynowana improwizacja na instrumenty perkusyjne i saksofon przechodząca gładko w melodię opartą na pokładzie z syntezatora przypominający trochę utwór Spiral, i instrumenty perkusyjne gdzie głównie słychać bongosy .

Vangelis

oparł cały utwór na powtarzalności pewnych cyklicznie wplecionych ozdobników (syntezatorowe efekty, elektryczny fortepian) a także duże pole do popisu ma w ciekawej solówce saksofon.

Anderson

śpiewa głównie przeciągle tworząc jakby kontrapunkt do brzmień muzyki. Wyraźnie słychać że utwór ma charakter swoistej zabawowej improwizacji w stylu zwolnionego w rytmie karaibskiego calypso (w tekście pojawia się zdanie klucz: Coming up-Carabi-this sense of freedom, Derives from a medative State), co potwierdzałoby choćby zakończenie gdzie słychać oklaski, śmiechy i komentarze osób towarzyszących nagraniu i to że nagle po skończeniu melodii saksofon i inne instrumenty, jakby ciągnąc zabawę intonują już czysto latynoamerykańskie rytmy. Całość ma więc znamię spontanicznego jam session którego twórcy nie omieszkali kulisy odkryć. W warstwie tekstowej piosenka ta ma charakter nazwijmy to wizji z trzecim światem w tle. Zresztą z tekstami

Andersona

jest najczęściej tak jak określił to znany yesomaniak Marek Jedliński: Chciałem zostać anglistą w dużej mierze dlatego, żeby zacząć rozumieć teksty

Andersona

. Ale kiedy "zostałem anglistą" zrozumiałem, że ich się zrozumieć nie da. Utwór ten doczekał się covera wykonywanego przez królową disco

Donnę Summer

.
BESIDE rozpoczyna solo fortepianowe, do którego dołącza kolejny wspaniały instrument: głos

Andersona

swobodnie operujący swym charakterystycznym falsetem. Gdy milknie,

Vangelis

pochłania nas solówką na syntezatorach z miękkimi, delikatnymi dźwiękami. Pojawia się znowu Jon i kojące, bardzo mile dla ucha brzmienie wibrafonu, trójkąta. Partie fortepianowe na przemian z wibrafonem to piękny dialog powtarzany na tle

Jona

śpiewającego kilkakrotnie "turning again" coś jak riposta wibrafonu na glos

Jona

. Od 3,44 - pełna melancholia, można kontemplować piękno kompozycji. Teksty są znów zawikłane. Czy to pieśń miłosna czy raczej tekst o zabarwieniu religijnym? Takie same wątpliwości i odczucia napotykam przy I'll Find... który też brzmi jakoś tak niczym hymn kościelny. Co ciekawe w tekstach motyw powtarzający się to postać przyjaciela, którą Anderson nagminnie przywołuje. Utwór ma symfoniczny, stopniowo narastający , intensywny nastrój a wokale

Andersona

, świetnie korespondują z muzyką tworząc nastrojowy klimat.
MAYFLOWER - senny początek, oparto na nieharmonicznych dźwiękach, głosie

Andersona

i samplach fal morskich. Po chwili echowy śpiew rozlega się na tle improwizowanych pojedynczych dźwięków, by przejść w glissando syntezatorowe plus fortepian. Atmosferę utworu oparto głównie na interpretacji tekstu przez

Andersona

; nawet w silniejszych partiach śpiewu syntezatory nadal są wyciszone, jakby były cały czas na dalszym planie.

Vangelis

ubarwia jedynie całą kompozycję odgłosami adekwatnymi do tematyki utworu: szumu morza, żagli i czytanym przez narratora (

Coker

) tekstem po którym muzyka zostaje wzmocniona przez automat perkusyjny by przejść do keyboardowych pasaży i odgłosy morza zastępują rozmowy kosmonautów utwór kończy się bardzo długim wyciszeniem co dodatkowo, zupełnie przypadkowo zważywszy na pierwotne ułożenie listy utworów, wzmacnia efekty rozpoczynające następny utwór. Słychać typowe słodkie fortepianowe brzmienia. Zwiewne syntezatory znakomicie korespondują i perfekcyjnie dopasowują się do zwielokrotnionego echem krystalicznie czystego głosu

Jona

. Kompozycja zaczyna się powoli a keyboardy zaczynają intensywniej majestatycznie nasycać wolną przestrzeń tylko gdy glos

Andersona

milknie. Atmosfera utworu podyktowana jest tekstem, którego interpretacja na szczęście jest prosta, gdyż liryki są poukładane w sensowną zrozumiałą poukladaną całość. Mayflower - taką nazwę nosił pierwszy statek z osadnikami w Ameryce, który wyruszył z Plymouth w 1620 roku, i per analogiam

Anderson

wywodzi że statek przemierzający w przyszłości kosmos z grupą pielgrzymów z ziemi poszukujących nowego lądu nosił będzie to znamienne miano. I muzyka i tekst to znakomite uchwycenie samotność ludzkiej egzystencji, desperację w odnalezieniu nowego domu, i alienacyjny efekt nowoczesnej technologii gdzie grupa dryfujących w kosmosie ludzi nie jest zdolna porozumieć czy powrócić na ziemię.
FRIENDS OF MR CAIRO - klakson hamowanie samochodu serie z automatu - dla mnie jedenastolatka było to olbrzymie przeżycie. Takiej muzyki nie słyszałem nigdy . Pod nieobecność brata zabrałem jego Grundiga i kasety magnetofonowe do swego małego pokoju i oniemialem jak usłyszalem ten utwór.W końcu pojawia się muzyka rytm wybijany na bębnach i dyskretny podkład syntezatorowy na tle którego rozlegają się dialogi dwojga aktorów. Jakże sugestywnie odegrane. Dal mnie dziecka nieznającego angielskiego ich gra głosem mówiła wszystko; ona się boi, prosi go o coś, on twardziel podniecony tłumaczy jej coś świstają kule, słychać jeszcze jeden męski głos, ale jakiegoś wymoczka, sygnały policyjnych syren, strzały rozbija się wóź i wtedy wchodzi mocno czysty głos

Andersona

....

Sally Grace

i

David Coker

dali tu popis swoich interpretacyjnych możliwości i zagrali swymi głosami wszystkie postaci zarówno w opowieści gangsterskiej (

Coker

aż 3 różne postacie ) jak i wtręcie z arabskim love story. Zrobili to na tyle znakomicie że mamy wrażenie że to naprawdę mówi kilka osób i co ważne, robią to w idealny sposób naśladując sposób grania w kinie gangsterskim tamtych czasów. Scenki rodzajowe przeplatają się z wokalnymi popisami

Andersona

w ciekawy sposób ubarwiając całą suitę. Trudno sobie wyobrazić aby tych dialogów zabrakło: Gangster Frankie chce zostawić ciężko rannego Johnny'ego i tłumaczy się z tego przed dziewczyną, ta nie zamierza opuszczać rannego kompana, zaś sam zainteresowany stwierdza że nie mam sensu go targać. Frankie dalej perswaduje dziewczynie pozostawanie w tym miejscu, na zewnątrz czeka kumpel w samochodzie dziewczyna się boi że gliniarze wejdą i zabiją ich zwłaszcza że nie mają broni. Frankie znowu tłumaczy że mają trzy miliony w puszce i trzeba uciekać, najwyżej matce rannego wyśle 1/3 łupu, dziewczyna łka żeby tego nie robił. Po chwili Frankie dyryguje że wybiegną przez drzwi wystrzeliwując jednocześnie (jakaś niekonsekwencja w tekście - dziewczyna mówiła że nie mają spluw - może zamierzona? W filmach gangsterskich nie chodziło o logikę...). Wtedy wchodzi śpiew

Andersona

streszczający fabułę filmu Sokół Maltański z niezapomnianą rolą Bogarta jako twardziela i Petera Lorrie (ów wymoczkowaty głos idealnie go naśladuje) najbardziej znanego z klasyka kina niemieckiego "M jak morderca". Nie porównałbym tej suity do niczego chyba nikt wcześniej nie zrobił czegoś takiego; prawdziwego filmu w formie dźwiękowej, który oprócz uszu pobudza niesamowicie naszą wyobraźnię, to prawdziwy majstersztyk nastroju . Muzyka i śpiew

Jona

idealnie wpasowują się w temat utworu czyli czasy prohibicji i gangsterów. O tym też są słowa; o tym że tego typu filmy oglądał z zaciekawieniem cały świat. To nie przypadkowy wiec wybór. Gatunek dzisiaj już martwy kojarzy się wszak z owymi złotymi czasami kona które minęły bezpowrotnie. Dzisiejszy przemysł filmowy to już tylko machina do robienia pieniędzy. Bardzo ciekawe obrazowe zabiegi stosuje zaś

Vangelis

gdy Jon śpiewa o strzelaniu prosto miedzy oczy słychać zwielokrotniony echem strzał, gdy

Anderson

przechodzi do wspomnień dawnych filmów i gwiazd mediów (przywołany jest Obywatel Kane, Edward G Robinson, James Cagney, James Stewart, Clark Gable, O'Sullivan, Douglas Fairbanks) od dziewiątej minuty melodii towarzyszy terkot przewijającej się rolki z filmem podczas projekcji. Początek utworu jest energetyzujący, oplata go fortepianowy motyw który zmienia się (5.11) spowalniając także rytm, słychać szum wiatru i konwersację (opowieść miłosna ona nie może uciec z nim do Bagdadu bo i tak ojciec ja odnajdzie...), fortepian na tle owego szumu to wprowadzenie do drugiej części utworu gdzie muzyka łagodnieje. Dialogi będące przerywnikami w śpiewie

Andersona

oddają pola jego głosowi. Wspaniały śpiew myślę że w tym momencie ma przewagę nad muzyką

Vangelisa

. Znakomity tekst o naszej ludzkiej przywarze - sentymentalizmie . W tle pastelowe dźwięki syntezatora, nastrojowe, subtelne brzmienia i znowu przejmujący romantyczny głos Jona. dziękującego za to że mógł zobaczyć te wszystkie stare filmy które pobudziły jego fantazję. W sumie ten temat można by zastąpić wszystkim: o dawnej miłości, kolegach z budy, radościach z dzieciństwa, można odnieść wrażenie że temat filmu jest jakby uniwersalny, ogólnie śpiewa

Anderson

o nostalgii za czymś co się utraciło i to już nie powróci. Symbolicznie przedstawia to dźwiękowe zakończenie wytracająca odpowiednia prędkość przesuwu taśma wiruje w końcu nie mając już nic do opowiedzenia.... Niesamowita melodia i wyważona synchronizacja efektów w Friends of Mr. Cairo tworzą dźwiękowy przepych ale mimo to oszczędzający szkielet konstrukcji na której

Jon Anderson

usadawia swoją wizję hołdu i fascynacji kinem lat 30 i 40 stych. Niezaprzeczalnie utwór ten ma centralne miejsce na tym krążku co zresztą podkreśla tytuł całej płyty. Utwór ten nie wydano na singlu ale i tak stał się na tyle popularny że często grano go w radiu, na tyle że zrealizowano nawet teledysk do niego w którym

Jon

i

Vangelis

pojawiają się przebrani za gangsterów z czasów Al. Capone.
BACK TO SCHOOL - zaskakujący jak na

Vangelisa

kawałek bo... rock'n'rollowy o zdecydowanie lżejszym kalibrze, który swobodnie może służyć na potańcówkę. W warstwie muzycznej nie dzieje się za wiele; zaskakują żeńskie chórki i brzmienia jakby organów hammonda plus sax. Utwór ten przeszkadza na tej płycie wyłamując się muzycznie z jej konwencji i jest najczęściej wskazywany jako słabe ogniwo tego albumu Ale na pewno nie w sferze liryków bo to sarkastyczno-ironiczna diagnoza naszych czasów; opowieść o człowieku. Który widząc jaki okrutny jest świat w którym ktoś chce znaleźć pracę i jak ten ktoś jest traktowany chce wrócić do bezpieczeństwa lat szkolnych (ciekawostka dla pamiętających sobotnie audycje Piotra Kaczkowskiego "alfabet grecki" Moon Is A Powerful Lover wykonawczyni

Claire Hamill

, tutaj jako chórek.)
OUTSIDE OF THIS rozpoczyna fortepianowe intro rozszczepione wstawkami z CS 80. Wstęp zamknięty zostaje przez śpiew któremu towarzyszą delikatne dźwięki fortepianu. Jon znakomicie operuje głosem a muzyka

Vangelisa

jest genialnym jego uzupełnieniem przez dodanie sampli z których zwraca uwagę flet i spokojny rytm na perkusji. Melodia snuje się sugestywnie niczym przepiękny kobierzec dźwięków aż do mojego ulubionego fragmentu z konwersacją fletu z keyboardami (od 4.00), na flecie

Dick Morissey

z którym potem

Vangelis

współpracował przy Blade Runner. Utwór ma sporo podobieństw z drugą częścią tytułowej suity. Wokale

Andersona

przejrzyście błyszczą na pierwszym planie a eteryczne i pełne ciepła syntezatorowe pasaże, flety i brzmienia elektrycznego fortepianu dodają niezapomnianego i wyrafinowanego charakteru temu utworowi. W tekście znów przyjaciel tym razem o tym że go potrzebujemy - cały tekst jest trudny do uchwycenia jeśli chodzi o sens ale można potraktować jako miłosne dywagacje ale dla mnie znowu pojawiają się podejrzenia że można to traktować jako rozważania skierowane bezpośrednio do Boga. Kompozycje są bardziej melodyjne a aranżacje dopracowane. Utwory są bardziej przemyślane i zwarte w strukturach niż poprzedni surowszy w formie wspólny album a przede wszystkim jest różnorodny i zawiera szeroki wachlarz brzmień od klasycznych na Mayflower po rockowe na Back To School jak i nastrojów od zrobionego z przymrużeniem oka Back To School po sentymentalno - romantyczne Beside i Outside Of This. Absolutnie powalający album. Pokazuje co dwóch wielkich muzyków może zdziałać jednocząc siły. Wydaje się, że nikt lepiej niż

Vangelis

nie byłby w stanie zinterpretować muzycznie idei

Jona

i zarazem jest to prawie niemożliwe aby wyobrazić sobie kogoś innego niż Anderson kto mógłby podźwignąć wyzwanie i sprostać swym głosem niesamowitej fantazji muzyki

Vangelisa

.

Z pozoru takie hybrydy nie mają prawa się udać. Jeden był wokalistą jednej z najważniejszych grup rocka progresywnego lat '70, Yes. Drugi to mistrz syntezatorów, którego elektronika nierzadko ocierała się o elementy orkiestrowe. Niewiele brakowało aby Vangelis po odejściu Ricka Wakemana w 1974r zasilił skład Yes. Jednak ekscentryczny charakter greka sprawił iż jego miejsce w grupie zajął Patrick Moraz. Jednak drogi Jona Andersona i Vangelisa przecinały się wcześniej, zanim obaj oficjalnie powołali ów duet. Wokalista Yes zaśpiewał w kompozycji So Long Ago, So Clear z płyty Heaven And Hell z 1975r. Ale dopiero odejście Andersona z Yes sprawiło że ów układ mógł na dłużej funkcjonować. Pierwsza wspólna płyta Short Stories godzi vangelisową elektronikę z piosenkowym charakterem Andersona. Obaj zaprezentowali zestaw w sumie szablonowych piosenek, jakie mogły się znaleźć w ówczesnych radiowych ramówkach. To nieco nostalgiczne granie bliższe było konwencji pop rocka niż tradycyjnej muzyki elektronicznej. Daleko było tym utworom do wydumanych form art rocka. Duet odniósł spory sukces, a wydany po dłuższej przerwie bo w 1991r album Page Of Life okazał się być ostatnim w jego krótkiej historii. Kto lubi sentymentalną podróż w przeszłość, a nie zna tej muzyki powinien nadrobić zaległości.

R. M.

Płyta z muzyką do filmu Antarctica oryginalnie ukazała się w 1983r, jednak wówczas dostępna była tylko w Japonii. Z racji zaporowych cen na japońskie produkty, płyta była bardzo droga i niezbyt znana. Dopiero w 1988r firma Polydor wydała nielimitowaną edycję na cały świat. Film który reżyserował Koreyoshi Kurahara opowiada autentyczną historię. Jej bohaterami jest japońska ekspedycja polarna, która w 1958r z racji ekstremalnej aury zmuszona została do opuszczenia swego stanowiska. Drugimi cichymi bohaterami są psy, używane do zaprzęgów. Japończycy musieli porzucić sporą część z pośród 20 psów. Po 6 miesiącach walki o przetrwanie, przeżyły tylko 2 psy. Film okazał się w Japonii niesamowitym sukcesem kasowym, a muzyka skomponowana przez Vangelisa miała w tym swój mały udział. Otwierający ją z lekka orientalny motyw Theme From Antarctica powraca w kolejnych odsłonach tej płyty co jakiś czas. Vangelis stworzył przejmujące dzieło, chcąc oddać dramatyzm całej sytuacji, ale pokazać też wolę walki i przeżycia na tej nieludzkiej ziemi. Piękna muzyka utkana z orientalnych brzmień, elektroniki, na swój sposób odbija kulturę Japonii ale stara się też opisać niesamowite krajobrazy tego kontynentu. Sama w sobie oddaje poczucie izolacji człowieka w tym ekstremalnym środowisku. Z racji wydania tej płyty już bez limitów przez wytwórnię Polygram, można w pełni docenić walory dźwiękowe tego dzieła. Nic dziwnego, że Vangelis uchodzi za specjalistę od dźwiękowych ścieżek.

R. M.

Rok 1983 był dla

Andersona

wielce znaczący. Oprócz tego krążka współpraca z

Oldfieldem

na Crises a przede wszystkim niesamowicie elektryzujący powrót

Yes

w nowej, zaskakującej oprawie czyli "i>90125. Głos

Andersona

może niektórych irytować ale dla mnie to ewenement - idealnie nadaje się do kreacji klimatów generowanych przez keyboardy co przekłada się na udział jego w projektach nie tylko

Vangelisa

ale też

Oldfielda

,

Tangerine Dream

i

Kitaro

. (Ciekawostka -

Anderson

poznał

Kitaro

dzięki...

Vangelisowi

, który zabrał go na jego koncert w LA, a potem poznał obu panów za kulisami - podczas trasy koncertowej do płyty Dream zdarzało się

Kitaro

i

Jonowi Andersonowi

zagrać covery z płyt duetu). Tutaj

Anderson

wznosi się na wyżyny. Głos Jona jest tak giętki że swobodnie przechodzi od wielkich emocji wzmocnionych orkiestrowymi brzmieniami po intymne i osobiste śpiewanie na tle delikatnych dźwięków.
Tytuł płyty odnosił się do tego że był ten materiał ich prywatną rzeczą, robioną bez publiczności. Jak wiadomo

Vangelis

to przekorna dusza i jak mówił nie robi dwa razy tego samego - wszystko co robi jest spontaniczne i jest improwizacją nie lubi być kontrolowany, ograniczany i żeby stawiano mu jakieś oczekiwania. A takie mu właśnie Polydor postawił - wydać płytę do filmu Blade Runner.

Vangelis

odmówił. Wściekli dysydenci zdecydowali jako odwet nie promować płyty Private Collection. I tak mimo że większość kompozycji (poza Italian Song i Horizon) ukazała się na singlach, ze słabym wsparciem ze strony wytwórni nie zdobyła list przebojów tak jak i sam album, który nie okazał się komercyjnym sukcesem ale był wszak bez kampanii reklamowej wydany chociażby na rynku amerykańskim. Dla kolekcjonerów single są cenne gdyż niektóre wersje zawierają na stronie B piosenkę z tej samej sesji tyle ze nie zawartą na longplayu czyli Love Is (odsyłam do bootlega High In The Sky.Rare And Alternative Tracks). Ciekawa jest też okładka - dość intrygujące zdjęcie w formie graficznej (otoczone symetrycznymi liniami, krój czcionki) przypominającej pierwotną wersję okładki do Friends Of Mr Cairo. Czyżby oznaczenie kontynuacji?
ITALIAN SONG - zimne dźwięki i głos

Andersona

równie mroźny w swej czystości, edytowany pogłosem niczym w lodowej jaskini, układają się w piękną, króciutką ni to kołysankę ni to bożonarodzeniową kolędę. Muzycznie praktycznie bez zmian aż do 1.42 gdzie

Vangelis

daje popis tworzenia nastroju piękną solówką ubarwioną ozdobnikami - znika tu głos

Andersona

ale powraca wraz z wiodącą melodią w 2.19 by krótko potem zakończyć tą miniaturkę. Te romantyczne otwarcie płyty

Vangelis

uznał za na tyle nośne że zamieścił je wśród nagrań zagranych na koncercie w 1991 w Rotterdamie (

Anderson

się pojawił ale głos był playbacku). Bardzo spokojny, prawie majestatyczny kawałek, ze znakomitą kombinacją magicznego głosu i zwiewnych i płynnych keyboardów. Słowa niezrozumiale - to nie jest angielski a w książecce nie zawarto tekstu.
AND WHEN THE NIGHT COMES - spokojny rytm perkusji, trójkąt i powtarzające się wysokie dźwięki z keyboardu, na to wszystko nachodzi wokal

Andersona

- to chyba najpiękniejsze odmalowanie nastroju głosem do muzyki Vangelisa, który jest jakiś taki smutno - zadumany. Muzyka znakomicie zinstrumentalizowana m.in. smyczkami, przez moment może przeszkadzać wprowadzenie saksofonu, i to w dość ostrym brzmieniu ale konfrontując to z tekstem owa solówka ma za zadanie trochę rozproszyć ów powabny, czarowny nastrój roztoczony przez obu panów, zresztą dalsze nie natarczywe dźwięki saksu który kończy tą pieśń łagodnieją stają się bardziej przystępne i można by rzec kusząco seksowne. Ten zmysłowy sax jest udaną reminiscencją muzyki z Blade Runner (znowu

Dick Morrisey

). Ten prawie ckliwy temat to perełka klimatu i muzyki zarazem. And When the Night Comes, wydaje się być słodszą, delikatniejszą wersję The Friends of Mr. Cairo. Liryki w bardzo stosowny i delikatny sposób przedstawiają temat seksu. Jeszcze raz podkreśliłbym że głos

Andersona

znakomicie uzupełnia, bogatą aurę tego obrazka malowanego dźwiękiem przez

Vangelisa

.
DEBORAH - piękny wstęp dla falsetu A na początku, prowadzi tylko fortepian, by po chwili dorzucić lejący się dźwięk syntezatorów i zestaw ozdobników z wysokimi tonami. Utwór ma dystyngowaną formę niczym telenowela z wyższych sfer. Ot bardzo ładna piosenka - ciekawostką zdaje się lekko zwokoderowany w pewnym momencie głos

Andersona

i śliczna fortepianowa solówka z typowym dla

Vangelisa

podkładem. Ten kawałek jak dla mnie jest najmniej ciekawy co nie znaczy zły. Utwór jest głęboko poruszający w ciepłym, romantycznym klimacie. Treściowo ma charakter apostolarny, to odpowiedź na list małej dziewczynki i radowanie się z obserwacji jak rośnie - właściwie można to odbierać jako hymn na cześć wszystkich milusińskich albo... ojcowską radość i dumę z własnej pociechy i traktowania jej jako kogoś szczególnego. I znowu znakomicie dopełniającym interpretację

Andersona

elementem jest muzyka

Vangelisa

.
POLONAISE minimalistyczna w kwestii dźwiękowej oparta na rytmie na trzy ballada. Muzyka idealnie podkreśla głos Jona, ale bardziej mu towarzyszy niż wybija się na plan pierwszy, zwraca uwagę wykorzystanie "widmowych" chórów. Znowu wysokie dźwięki idealnie pasujące do tembru głosu

Andersona

, i bardzo emocjonalna przeróbka Poloneza

Chopina

, wzmocniona perkusyjnym crescendo po słowach - usłyszmy i módlmy się. Po owej kulminacji wraca bardzo łagodnie, powolne budowanie nastroju aż do subtelnego wyciszenia. Głos Jona wiedzie nas na szczyty, Vangelis wtóruje mu najpierw jako tło by potem wysforować się na równorzędne miejsce aż do wspólnego punktu kulminacyjnego. To nic innego jak opowieść o odnajdywaniu spokoju i harmonii i niesieniu nadziei. Tekst jak i tytuł (fonetycznie po francusku - Polakom) w zakamuflowany sposób odnosi się do politycznych wydarzeń w Polsce w czasie nagrywania płyty, ruchom społecznym przeciw komunistycznemu reżimowi. W jednym z wywiadów

Vangelis

przyznał, że mimo że całość to była spontaniczna jak zwykle zabawa, nie potrafili uciec od wydarzeń na zewnątrz a że byli bardzo poruszeni wydarzeniami w Polsce, nie od strony politycznej ale czystko ludzkiej stworzyli ten utwór. Jon śpiewa - mamy prawo wybierać, nasze serca nas uwolnią a nic nas nie złamie póki jesteśmy otwarci, pomóżmy naszym dzieciom używać jej rozsądnie, dla milionów nadejdzie prawda, zostawmy agresję za sobą a zamieńmy ją Tobą. Owym "Tobą" mniemam ma być Bóg - w tekście roi się od aluzji religijnych - pojawia się typowe słownictwo z pieśni kościelnych - modlitwa, wiara, chwała, świętość, światłość. Prawdopodobnie to wynik postrzegania Polski w tamtych czasach poprzez pryzmat Papieża, jako bastionu chrześcijaństwa za żelazną kurtyną a druga sprawa że

Anderson

jak już zauważyłem przy Friends Of Mr Cairo przemyca do swych tekstów sporo elementów wywołujących skojarzenia religijne. Na tej płycie nie wahał się już ich umieścić wprost ale o tym za chwilę.
HE IS SAILING zaskakująco silne brzmienie atakuje nas od samego początku wyeksponowanymi instrumentami perkusyjnymi. Utwór jest głośny i niesamowicie podkreśla mocny, czysty głos

Andersona

. Solówki

Vangelisa

oparto tym razem na keyboardach, wydobywających ciekawe "miauczące" dźwięki wędrujące między kanałami. Przepiękna ściana dźwięku podczas wokalizy

Andersona

. Można powiedzieć że to obok ostatniego utworu najbardziej ambitny muzycznie kawałek, z wielością zmieniających się orkiestracji, ciekawymi, zmieniającymi się partiami wokalnymi i przeróżnymi efektami perkusyjnymi i energetyzującym rytmem. Niezwykle ciekawie dzieje się w słowach przynoszących tajemniczo - religijne emblematy, które można odczytać jako pieśń nadziei na ponowne nadejście Jezusa ale znów nie jesteśmy tego do końca pewni. W tekście bazuje się na serii aluzji i niedopowiedzeń które nie da się jednoznacznie zinterpretować ale najbardziej pasuje nam ta opowieść jako dzień sądu ostatecznego z tym że w wersji dla tych co nie grzeszyli i wypatrywali go z niecierpliwością. Zwraca też uwagę podobieństwo klimatu z tekstem poprzedniego utworu.
HORIZON początek brzmi imponująco jak mroczniejszy klimatem brat bliźniak poprzedniego utworu i przynosi też skojarzenia z tematem z Bounty. Strumień potężnej muzyki pochłania nas całkowicie. Mocno egzaltowany głos

Andersona

pojawia się dopiero w 2.04, wzmacniany głuchymi podgłosami uderzeń talerzy, dającymi niesamowity efekt - ów podniosły nastrój, prawie patetyczny i z lekką dozą grozy - zostaje wyciszony sposobem w jaki

Anderson

powtarza swoisty refren "peace will come" poprzez głos pełen nadziei i wiary, i pewności że tak będzie i wtedy na zakończenie następuje muzyczna kulminacja, eksplozja bombastycznej melodii zdaje się ze słyszymy co najmniej 40 osobową orkiestrę, zapierający mi dech w piersiach fragment, podkład perkusyjny pozostaje ale keyboardy podążają nowym szlakiem, tonując jakby owe szczytowanie. Następuje repryza początku utworu z ponowną powtórką kulminacji z dodanym biciem dzwonów. Jeśli ten utwór miał zdyskontować suitę Friends Of Mr Cairo jako najbardziej pamiętaną udaje mu się to znakomicie... do gwałtownego ucięcia w 9.33. Wolta w melodii i tempie: podkład łagodnieje i wzlatujemy pod chmury nawet słychać coś jakby chór niebieski - tę solówkę zastępuje potem zadumany, nostalgiczny fortepian zatopiony w dźwiękach dzwoneczków. Te eteryczne przedstawienie muzycznego ekwiwalentu horyzontu to zarazem wstęp do nowej historii, bardzo pięknej, balladowej części tej suity.

Anderson

powraca dopiero około 14 minuty śpiewając słodko i romantycznie co jeszcze podkreślono echem, tu też refrenem jest że "słodka muzyka i twe tajemne serce, oba mają uzdrawiającą łaskę" co koreluje z dźwiękami pojawiającymi się podczas tego tekstu... następnie

Vangelis

zrywa melodię basowymi pomrukami i tak często później wykorzystywanym efektem uderzenia olbrzymich talerzy a fortepian wprowadza słuchacza w nowe zaułki muzyki

Vangelisa

z przepiękną wieńczącą finał melodią na fortepian.

Anderson

znowu jest kojący i spokojny i para razem zmierza ku satysfakcjonującej konkluzji. Przesłanie można by streścić w słowach powtarzanych niczym refren "Peace will come / Come true Horizon". To swoisty hymn, pełen nadziei wyrażanych przez Andersona, o zadziwiających cechach człowieka i nawoływanie żebyśmy znowu zbudzili w sobie dziecko które w nas zginęło, co poniesie nas znowu ku emocjom i uczuciom i w końcu ku dobru. Żarliwość z jaką to kreśli że ludzie w końcu się opamiętają przywodzi na myśl chrześcijańskie pieśni. Pseudo religijne elementy są odzwierciedlone także muzycznie w nakładających się chórkach przypominających kościelne śpiewy, czy radosnym biciu dzwonów. Symfoniczno zwiewny Horizon to niesamowity epicki utwór który powoduje że rzeczywiście czujemy promyk nadziei, że w tym okrutnym świecie coś się zmieni, swoiste życzenie pokoju w czasach wojny, muzycznie apokaliptyczna kombinacja części cichych z pełnymi glorii i patosu. Czułość i piękno kompozycji znakomicie koresponduje ze znaczeniem transcendentalnych tekstów.

Jakościowo płyta stoi wyżej nad pozostałymi albumami duetu. Bardziej oszczędne aranżacje, perfekcyjnie uszyty nastrój, zwartość materiału, stylistyczna jednolitość, momentami mroczniejszy klimat niż na poprzednich krążkach i dużo ciekawiej i w tekstach i w a to spokojnej, falującej zefirkiem a to pompatycznej, rozpierającej mocą wichru muzyce. Brzmienie keyboardów jest bardziej nowoczesne, z ciekawym wykorzystaniem echa, krystalicznie czystsze i płomienne niż na Friends of Mr. Cairo czy Short Stories. Atmosfera którą razem wytwarzają jest niezaprzeczalnie wspaniała na tej najbardziej romantycznej płycie w ich dorobku. Jest tu tak jak w tekście słodka muzyka ma uzdrawiającą moc. Cudowny głos, liryki i niesamowita muzyka tworzą niepowtarzalną magię, której nie udało się już odtworzyć ani podczas niedokończonej sesji w 1986 roku ani na wydanej w 1991 roku płycie Page Of Life.
To arcydzieło nastroju.